Meriç- Arda-Tunca nehirlerinden anlaşmalar çerçevesinde faydalanmalıyız.

20.000 km^2’lik Balkan coğrafyasını drene edip, Edirne’de birleşerek verimli ‘Meriç Vadisi’ni oluşturan bu nehirler Edirnemiz için hayati önemlidir. Tarihsel süreçte bahçe sulaması ve su değirmenciliğinde, en önemlisi de su yolu ulaşımında kullanılmışlardır. Enez-Edirne-Filibe..su yolu taşımacışılığında önemli liman olmuştur. Geçmiş yıllarda üzerlerinde baraj depolamaları olmayan bu nehirler 16., 17., 18. yüzyıllarda bir çok büyük taşkınlara da sebep olmuştur. Taşkınlarla, ova alüvyon ve minerallerle beslenmiştir. Meriç–Arda–Tunca nehirleri ‘’Sınır aşan Sular’’ konumunda olup su hukuku, AB ve Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan sözleşme ve yönetmelikler, ilgili ülkelerce kabul edilmiştir. Türkiye–Yunanistan, 1923 Lozan antlaşması, 1934 ve 1937 ‘’Meriç Tabileri ve Kıyı Tahkimi’’ sözleşme protokolleri, 1955 ‘’Harza Projesi-Meriç vadisi havzası tanzimi’’ protokol anlaşması, 1963 ‘’Meriç nehri tahkimi protokol anlaşmaları…esaslarında Meriç nehrinin her iki ülke tarafından kontrol ve faydalanılması konularını kapsamaktadır. Bu esaslar doğrultusunda Meriç nehrinden ne yazık ki iki ülkenin de menfaatleri, protokoller doğrultusunda gerçekleştirilememiştir. Dışişleri ve DSİ bu esaslara sadık kalarak politikalarımızı yürütmektedir.

Meriç nehri tahkimi için Türkiye–Yunanistan ortak projesi olan Harza projesi uygulaması 1956 başlatılmış olup1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ile intikaya uğramaştır. Nehir yatağının İpsala ilçesi dahilinde Peplos–Ferre arası düzenlenememiştir.  Özellikle 1963 yılı protokolü esasları doğrultusunda ‘’Türkiye–Yunanistan Meriç Ortak Projesi’’ Harza projesi devamı olarak yeniden gündeme getirilerek yapılmalıdır. Bu Protokol maddelerine göre; Meriç yatağı temizlenip tahkim edilerek uygun yerlere regülatörler yapılarak hem sulama hem de enerji üretmek mümkündür. Meriç Edirne Süvari Köprüsü, Uzunköprü Eskiköy, İpsala ilçesi Ferre Kupürü mevkilerine yapılacak Kauçuk gövdeli Barajlar ‘’RubberDam’’ ile sulama suyu temini mümkün olacak ve susuzluk sıkıntısı olmayacağı gibi Taşkınlarda kontrol edilmiş olacaktır.

Türkiye–Bulgaristan arasında Meriç–Arda–Tunca nehirleri ile ilgili 1968 yılında yapılan anlaşma ile nehirlerden ortak yararlanma ve taşkınlarda, zarar görülmemesi konusunda mutabık kalınmıştır. Maalesef bu anlaşma maddelerine yeterince uyulmayıp son yıllarda taşkınlardan zarar görülmüştür. Bulgaristan’da halen, bu nehirler üzerinde 24 baraj mevcut olup Arda üzerinde 3, Tunca üzerinde 4 büyük baraj mevcuttur. 2011 yılında Hamzabeyli Sınır Kapısı’na yakın Tunca üzerine bir baraj daha yapılmıştır. (Bu konu dışişlerinde gündeme getirildi mi? Yerel siyasette gündeme geldi mi?) Bu yıl kurak mevsim boyunca bu barajda tutulan suyun bir kısmı zaman zaman bırakılsa da Tunca Nehri debisinde azalmaya sebep olmuştur. Daha önemli bir uygulama da(bir defaya mahsus denerek yapılmıştır)  1993 yılında Bulgaristandan Tunca Nehri üzerinden 16 milyon metreküp suya tonu 0,13 dolardan satın alarak 1,9 milyon dolar ödenerek yapılmıştır. Bu uygulama umarız Bulgaristan tarafını su satma düşüncesine itmez.

AB ve Birleşmiş Milletler ‘’Sınır aşan ve sınır teşkil eden sular sözleşme ve yönetmelikleri’’çerçevesinde Türkiye–Yunanistan, Türkiye–Bulgaristan arasındaki anlaşma ve protokoller esaslarına göre Meriç nehri ve Tunca üzerine regülatörler yapılarak sulama suyu temini vetaşkın önleme imkanı yaratılacaktır. Hatta yarıda kalan ‘’Harza Projesi’’ Yunanistanla ortak olarak devam ettirilerek Meriç yatağı da ıslah edilerek temizlenebilir. 2010 yılından beri İnterreg projesi kapsamında Yunanistan ve Bulgaristan AB fonlarından Meriç nehri için hatırı sayılır paralar almıştır. Biz sadece Meriç yatağında 5 km.’lik temizlik yapmak için 4 milyon dolar alabildik.

Sonuç olarak; Edirne arazilerini sulayabilmek için, Pompaj depolamalı barajları biran önce tamamlamalıyız. Tunca regülatörü–Çömlekköy Barajı, İpsala Korucuköy Barajı ödenek temin edilip ihale edilmelidir. Komşumuz  Yunanistan ve Bulgaristan ile Mevcut anlaşma ve sözleşmeler uyarınca nehirlerden ortak menfaatler kullanılarak faydalanmak pekala mümkündür. Bunların gündemde tutulup ilgili bakanlıklar nezdinde girişimde bulunulup hayata geçirilmesi Edirne ve ülkemiz için son derece önemlidir.